Azərbaycanlıların kütləvi qırğını, soyqırımları ilə müşahidə olunan deportasiyalar XX əsrdə məruz qaldığımız, tariximizin ən qanlı və faciəli səhifələrindəndir. Ermənilərin havadarlarının dəstəyinə söykənərək azərbaycanlılara və türklərə qarşı soyqırımı, deportasiya siyasəti həyata keçirdiyini təsdiqləyən saysız-hesabsız faktlar sadalamaq olar. Ötən yüz illikdə “böyük Ermənistan” xülyası ilə yaşayan və soydaşlarımıza qarşı hər cür vəhşiliyə əl atan daşnakların insanlıqdan kənar əməlləri xalqımızın yaddaşında qanlı izlər qoymuşdur. 1905-1907, 1918-1920, 1948-1953-cü illər qırğınlarının son nöqtəsi olan 1988-ci il hadisələri daha faciəli olmuşdur. 1988-ci ildən Qərbi Azərbaycanda ilk mərhələ kimi kütləvi hədələr, qətillər, kəndlərin dağıdılması, 70 nəfərin – 21 qadın və 6 uşağın öldürülməsi ilə nəticələnən Qukark faciəsi, Vardenisdə (40 nəfərin öldürülməsi) olayları yaddan çıxmayıb. İrəvanda, Masisdə, Kalinində, Kacaranda, Qafanda, Kirovakanda, Gorusda, Sisyanda, Amasiya və Alaverdidə törədilmiş qanlı hadisələr 250 min soydaşımızın qədim Azərbaycan torpaqları olan doğma yurdlarını tərk etməsi ilə nəticələndi. Beləliklə, əsrlər boyu, mərhələlərlə həyata keçirilən soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandan zorla köçürülməsi siyasəti 1988-ci ildə başa çatdırıldı. Təxmini hesablamalara görə ötən əsrdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri kütləvi qırğınlarda ölənlərin sayı 4 milyondan artıqdır. Təkcə Çəmbərəkənd qəbiristanlığında dəfn olunan bakılıların sayı minlərlədir. Ermənilərin 31 Mart soyqırımı günlərində təkcə Bakıda 12 mindən artıq günahsız soydaşımızı qətlə yetirmələri faktlarla sübuta yetirilmişdir. Bu gün Quba məzarlığındakı dəhşətləri seyr edən xarici qonaqlar belə erməni vəhşiliyinin qurbanlarının taleyinə soyuqqanlı yanaşa bilmirlər. Erməni cəlladları uşaq, qoca, qadın demədən dinc əhalini kütləvi surətdə qətlə yetirmiş, on minlərlə azərbaycanlı ilə yanaşı, minlərlə ləzgi, yəhudi, rus, avar və talış milliyyətinə mənsub insanları qılıncdan, süngüdən keçirərək diri-diri yandırmış, milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və mədəni abidələri dağıtmışlar. Dinc azərbaycanlıların qırğınında Bakı Sovetinin 6 min silahlı əsgəri, eyni zamanda “Daşnaksutyun” partiyasının 4 minlik silahlı dəstəsi iştirak etmişdir. Üç gün davam edən qırğın zamanı erməni silahlıları bolşeviklərin köməyi ilə azərbaycanlıların yaşadıqları məhəllələrə qəflətən basqınlar etmiş, uşaqdan böyüyədək hər kəsi qətlə yetirmişlər. Faktlara əsaslanan tariximiz təsdiqləyir ki, bugünkü Ermənistan tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradılıb. Təkcə XX əsrin əvvəllərində çar Rusiyası tərəfindən dərc edilmiş xəritələrə baxmaq kifayətdir. İndiki Ermənistan ərazisində yerləşən kəndlərin, şəhərlərin mütləq əksəriyyətinin adları Azərbaycan mənşəlidir. İrəvan xanlığının əhalisinin 70-80 faizi azərbaycanlılar olub. Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması bütün dövrlərdə qarşımızda dayanan əsas çağırışlardandır. Qeyd olunanlar erməni vəhşiliklərinin çox az hissəsidir. Hər zaman bəyan olunduğu kimi, həqiqətə həqiqət gözü ilə baxmağın zamanıdır. 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi, işğaldan azad edilmiş ərazilərimiz erməni vəhşiliklərinin təqdimatıdır.
Nihad Pənahov
